Verzekeringsrecht is polissenrecht: in de praktijk wordt door verzekeraars op grote schaal gebruik gemaakt van de vrijheid die zij hebben om eigen regels op te nemen in hun verzekeringsvoorwaarden, en daarbij een eigen inhoud te geven aan de verzekeringsovereenkomst. Deze vrijheid is met de invoering van het nieuwe verzekeringsrecht (titel 7.17 BW) per 1 januari 2006 aanzienlijk ingeperkt vanwege het in ruime mate dwingende karakter van deze wetgeving.
In dit boek wordt allereerst aandacht besteed aan meer algemene aspecten van consumentenrecht, waaronder de invulling van het begrip ‘consument’ en diens ‘financial awareness’. Uitgebreid komen aan de orde algemene aspecten van het polissenrecht en verschillende, veel voorkomende typen (consumenten)verzekeringsvoorwaarden. Onderzocht wordt in hoeverre deze toelaatbaar zijn gezien de nieuwe verzekeringswetgeving en afd. 6.5.3 BW. In een slotbeschouwing wordt herziening van het polissenrecht bepleit, onder verwijzing naar nieuwe regels voor verzekeren (en polisvoorwaarden), zoals neergelegd in actuele Europese regelgeving (Solvency II).
Mr. drs. M.L. Hendrikse is directeur van het UvA Amsterdam Centre for Insurance Studies (ACIS), opleidingsdirecteur van de Master Verzekeringskunde van de UvA Amsterdam Business School, universitair hoofddocent privaatrecht aan de Universiteit van Amsterdam, universitair hoofddocent privaatrecht aan de Open Universiteit, universitair hoofddocent verzekeringsrecht aan de Universiteit Utrecht en rechterplaatsvervanger in de Rechtbank Utrecht.
Prof. mr. J.G.J. Rinkes is hoogleraar privaatrecht aan de Open Universiteit, bijzonder hoogleraar Europees consumentenrecht aan de Universiteit Maastricht, verbonden aan het UvA Amsterdam Centre for Insurance Studies (ACIS), raadsheer-plaatsvervanger in het Gerechtshof Arnhem en rechter-plaatsvervanger in de Rechtbank Rotterdam.
Voorwoord
1 Inleiding
1.1 Verzekeringsrecht is polissenrecht
1.2 Consument en markt
1.3 Verzekeringsmarkt en consument
1.4 Europese beleidsdoelstellingen en regelgeving ter bescherming van de financiële consument
1.5 Financiële diensten voor consumenten in de interne markt
1.6 Richtlijn oneerlijke handelspraktijken en financiële diensten
1.7 Financial education
2 Verzekeringsvoorwaarden: een algemene beschouwing
2.1 Inleiding
2.2 Nieuw verzekeringsrecht en verzekeringsvoorwaarden
2.3 De juridische gevolgen van het gebruik van standaardvoorwaarden in de verzekeringspraktijk
3 Kernbedingen in het verzekeringsrecht
3.1 Algemeen
3.2 Het begrip ‘kernbeding’ in de verzekeringsrechtelijke literatuur en rechtspraak
3.3 Een alternatieve benadering van het begrip ‘kernbeding’ in het verzekeringsrecht
4 Zorgvuldige dienstverlening en verzekeringsvoorwaarden
4.1 Algemeen
4.2 De rol van het privaatrecht bij schending zorgplichten, informatieplichten en zorgvuldigheidseisen door financiëledienstverleners
4.3 Publiekrechtelijke zorgplichten en privaatrecht
5 Uitleg van verzekeringsvoorwaarden
5.1 Algemeen
5.2 Fase 1: Is de betrokken verzekeringsvoorwaarde duidelijk, onduidelijk of onbegrijpelijk?
5.3 Vier mogelijke scenario’s in het kader van Fase 2
6 Adresclausule
6.1 Algemeen
6.2 Mededelingen en adresclausule
7 Bereddingsplichtvervalclausule
7.1 Algemeen
7.2 Redelijk belang-vereiste
7.3 Proportionaliteitsbeginsel en de bereddingsplichtvervalclausule
8 Bereddingskostenbeding
8.1 Algemeen
8.2 Mogelijkheden voor een beperkend bereddingskostenbeding
8.3 Bereddingskostenbeding en art. 79 Ow
9 En bloc-clausule
10 Fraudevervalclausule
11 Medewerkingsvervalclausule
11.1 Algemeen
11.2 Redelijk belang-vereiste
11.3 Proportionaliteitsbeginsel en de medewerkingsvervalclausule
11.4 Medewerkingsvervalclausule en art. 79 Ow
12 Na-u-clausule
12.1 Algemeen
12.2 Rechtsgevolgen van het inroepen van een Na-u-clausule door een verzekeraar
12.3 Is een Na-u-clausule een onredelijk bezwarend beding?
13 Normale voorzichtigheid-clausule
13.1 Algemeen
13.2 Reikwijdte van de normale voorzichtigheid-clausule
13.3 ‘Voorkomen is beter dan genezen’: aanscherping van en alternatieven voor de normale voorzichtigheid-clausule
14 Opzeggingsclausule
14.1 Algemeen
14.2 Wat is de reikwijdte van art. 7:940 lid 3 laatste zin BW?
14.3 Gedragscode geïnformeerde verlenging en contracttermijnen particuliere schade- en inkomensverzekeringen
14.4 Opzeggingsclausules en art. 79 Ow
15 Opzetclausule
15.1 Algemeen
15.2 Opzetclausule 1980
15.3 Opzetclausule 2000
16 Risicoverzwaringsclausules
16.1 Algemeen
16.2 Knelpunten bij het gebruik van scherpe omschrijvingen van de dekking in verzekeringsvoorwaarden
16.3 Knelpunten bij het gebruik van risicoverzwaringmededelingsclausules in verzekeringsvoorwaarden
16.4 Knelpunten bij het gebruik van preventieve garantieclausules in verzekeringsvoorwaarden
16.5 Het causaliteitsbeginsel
16.6 Proportionaliteitsbeginsel
17 Schorsingsclausule
17.1 Algemeen
17.2 De waarschuwingsverplichting ex art. 7:934 BW
18 Verjaringsclausules en contractuele vervaltermijnen
19 Tot slot: het polissenrecht is aan herziening toe!
