In 1923 werd de Calvinistische Juristen Vereniging opgericht om ‘te komen tot een zoo groot mogelijke overeenstemming tusschen de juristen van calvinistische levensbeschouwing ten aanzien van de uitwerking en practische toepassing der calvinistische, gereformeerde grondbeginselen.’ In de afgelopen eeuw zijn binnen de CJV (eerst als Calvinistische Juristen Vereniging, later als Christen Juristen Vereniging) een kleine honderd preadviezen verschenen. In onderlinge samenhang gelezen laten deze preadviezen zien hoe de CJV zich in de loop van honderd jaar heeft ontwikkeld van een vereniging van en voor ‘calvinistische juristen’ tot een vereniging waarin – geïnspireerd door een christelijk-sociaal perspectief – reflectie centraal staat op de normatieve beginselen die aan het recht ten grondslag liggen.
In deze lustrumuitgave worden meerdere van deze preadviezen gerecenseerd vanuit hedendaags perspectief. Wat is kenmerkend voor de insteek die de CJV-preadviseurs destijds hebben gekozen? Hoe is de rechtsontwikkeling geweest ten aanzien van de onderwerpen die zij bespraken? Wat hebben deze preadviezen anno 2023 te zeggen voor de bestudering van het recht? Gezamenlijk geven deze gerecenseerde preadviezen een rijk en divers beeld van de onderwerpen die in de afgelopen honderd jaar binnen de CJV aan de orde zijn gekomen en van de invalshoeken die de preadviseurs daarbij hebben gehanteerd.
Honderd jaren Calvinistische/Christen Juristen Vereniging (1923-2023) – Mr. dr. J. (Pim) Oosterhuis
1 Inleiding
2 1922-1959: uitwerking en praktische toepassing van calvinistische beginselen
2.1 Ten dienste van de gereformeerde zuil: VU, ARP, Protestantsch- Christelijk Werkgeversverbond en CNV
2.2 Van calvinistische naar christelijke beginselen
3 1960-1979: christenen over het recht
3.1 Thema’s van buiten
3.2 Maatschappelijke ontwikkeling als leidend beginsel
4 1980-heden: christelijk-sociaal geïnspireerde reflectie
4.1 Wetenschap en oecumene
4.2 Reflectie op (christelijk-sociale) vooronderstellingen
5 Conclusie
5.1 Overkoepelende thema’s
5.2 Levensbeschouwelijke onderwerpen
5.3 Normatieve reflectie
J.W. Noteboom, Overheid en Godslastering (1930) – Prof. mr. dr. J. (Jan) Hallebeek
1 Straf baarheid van godslastering
2 De preadviseur en zijn preadvies
3 De taak van de overheid volgens de commissie en het preadvies
4 Lex Donner (1932)
5 Afscheid van de smalende godslastering als delict (2014)
6 Evaluatie
L.W.G. Scholten, Overheid en conscientiebezwaren (1931) – Prof. mr. drs. B.P. (Ben) Vermeulen
1 Inleiding
2 De man, zijn werk, zijn preadvies
3 De ontwikkelingsgang van het gewetensbegrip en de vrijheid van geweten
4 Waardering
J. Verdam, Het echtscheidingsvraagstuk (1940) Prof. mr. M.V. (Masha) Antokolskaia
1 Een historisch-rechtsvergelijkende schets van het echtscheidingsrecht in Nederland en sommige andere Europese landen
2 Een pleidooi voor behoud van het restrictieve echtscheidingsrecht
3 De geschiedenis van het echtscheidingsrecht tot en met de Reformatie nader bezien
4 De geschiedenis van na de Verlichting vanuit een ander perspectief
5 Een nieuwe uitdaging: de kloof tussen de law in the books en de law in action door ‘de grote leugen’
6 Conclusie
J.A.H.J.S. Bruins Slot, Een Europese Federatie (1950) – Prof. dr. J.W. (Jan Willem) Sap
1 Inleiding
2 Typering en preadviseur
3 Drie motieven
4 Twee soorten gezag
5 Enthousiasme voor Europa
6 Conclusie
S. Gerbrandy, Recht, Rede en Openbaring (1953) – Prof. (em.) mr. T.J. (Tymen) van der Ploeg
1 Inleiding
2 Beknopte typering van het preadvies
3 Beknopte typering van de preadviseur
4 De inhoud in vogelvlucht
5 Karakteristiek van het preadvies
6 Hoe is de rechtsontwikkeling sindsdien geweest?
7 Heeft het preadvies nog waarde?
J. Remmelink, Luther en het strafrecht (1989) – Prof. mr. A. (Arend) Soeteman
1 Inleiding
2 Natuurrecht en positief recht
3 De twee-rijkenleer
4 Het geweten
5 Verzetsrecht
6 Slot
H.W.K. Kaspersen, De computer als rechter(s)hand. Enkele gedachten over informatisering en rechtspraktijk (1993) – – Prof. mr. dr. C.J. (Johan) Wolswinkel
1 Inleiding
2 Het CJV-preadvies
2.1 Inleiding in de rechtsinformatica
2.2 Kunstmatige intelligentie
3 Dertig jaar later
3.1 Wetgever
3.2 Bestuur
3.3 Rechter
4 Slot
J.P. Balkenende, Verantwoordelijkheid en recht. Een beschouwing over pluriformiteit, maatschappelijke verantwoordelijkheid en verdeling van taken en bevoegdheden (1995) – Prof. mr. J.L.W. (Hansko) Broeksteeg
1 Inleiding
2 De preadviseur en zijn preadvies
3 Verantwoordelijkheid als begrip
4 De verzorgingsstaat en de snel veranderende samenleving
5 Verantwoordelijkheid als richtinggevend ordeningsprincipe
6 Verantwoordelijkheid en juridische instrumenten
7 Verantwoordelijkheid, waarden en normen, en recht
8 Enkele beschouwingen omtrent het preadvies
9 De betekenis van het preadvies voor de kabinetten-Balkenende
10 De actuele betekenis van het preadvies
11 Tot slot
P. de Haan, Het moderne bestuursrecht en de verhouding tussen publiek-/privaatrecht (1998) – Prof. mr. F.J. (Frank) van Ommeren
1 Inleiding
2 Prof. mr. Pieter de Haan: leven en denken
3 De Haan, Den Uyl en de politiek
4 De oorsprong van de algemene rechtsbeginselen
5 De tweegrondslagenleer
6 Het besluit ter voorbereiding van een privaatrechtelijke rechtshandeling
7 Algemene wettelijke regelingen
8 De huidige betekenis van dit preadvies
W.A. Zondag, Religie in de arbeidsverhouding. Over religieuze werkgevers en religieuze werknemers (2011) – Mr. dr. T. (Teunis) van Kooten
1 Inleiding
2 De preadviseur
3 Het preadvies
3.1 Religieuze werknemers
3.2 Gelijke behandeling
3.3 Religieuze werkgevers
3.4 Enkelefeitconstructie
3.5 Rechtspositie geestelijken
4 Enkele reflecties
4.1 Veranderend speelveld botsende grondrechten
4.2 Kerkelijke organisatievrijheid: een uitvloeisel van de scheiding van kerk en staat
4.3 Kerkelijk statuut en ‘de wet’
4.4 Vrijheid én verantwoordelijkheid
Beginselgedreven belastingheffing – Mr. dr. J. (Jan) Gooijer
1 Inleiding
2 ‘Enkele beschouwingen over actieve belastingpolitiek’
3 ‘Belastingbeginselen en instrumentalisme: een controverse’
4 Reflecties anno 2023
Preadviezen CJV (1922-2022)
