Juridisch management betreft het beheren en beheersen van juridische kansen en risico’s binnen de onderneming. Dit proefschrift onderzoekt de mogelijkheden voor mkb-ondernemers die niet (kunnen) beschikken over specialistische juridische kennis om het juridisch management van hun onderneming vorm te geven.
Het onderzoek omvat drie delen. In het eerste deel wordt de methode Managerial Law uiteengezet, in de context van theorieontwikkeling omtrent juridisch management. Op basis van deze bedrijfskundige benadering van het recht is een overzicht van juridische vraagstukken opgesteld, die een ondernemer bij de invulling van zijn managementtaken zou kunnen of moeten betrekken. Deze ‘juridische agenda’ en bijbehorende methodische aanpak zijn in het tweede deel getoetst door uniek empirisch onderzoek naar de toepassing hiervan in de mkb-praktijk. In het derde en laatste deel is aan de hand van jurisprudentie studie verricht naar onderwerpen die regelmatig voorkwamen als oorzaak van discussie over bestuurdersaansprakelijkheid. Uit deze jurisprudentie zijn uitgangspunten voor het handelen van goedwillende mkbondernemers afgeleid, die kunnen bijdragen aan het voorkomen of beperken van risico’s op bestuurdersaansprakelijkheid.
Docent/onderzoeker at Saxion University of Applied Sciences
Inleiding / 9
1 Van compliance naar juridisch management in het mkb / 11
1.1 Theoretische benaderingen van juridisch management / 12
1.2 Compliance als basis van juridisch management / 18
1.3 Managerial Law / 20
1.4 De lerende organisatie / 24
1.5 Conclusie / 27
2 Innovatie van juridisch management in het mkb: leren van case studies / 29
2.1 De keuze voor case studies / 31
2.2 Het ontwerp van de case studies / 32
2.2.1 Typologie van case study-ontwerp / 33
2.2.2 De selectie van onderzoeksobjecten: de deelnemende bedrijven / 35
2.2.3 De keuze voor de juridische methode / 36
2.2.3.1 Keuze voor Managerial Law / 37
2.2.3.2 Andere methoden en (on)geschiktheid voor onderzoek / 39
2.2.4 Het verzamelen van onderzoeksgegevens / 40
2.2.4.1 Actualiseren en completeren van kennis en kunde / 41
2.2.4.2 Beschrijving van het onderzoeksprotocol / 42
2.2.4.3 Benadering, kennismaking en selectie van deelnemende bedrijven / 44
2.2.4.4 Uitvoering en evaluatie pilot case studies, fase 1 / 45
2.2.4.5 Aanpassing van het onderzoeksprotocol / 56
2.3 Evaluatie en conclusie van de case studies fase 2, ronde 1 / 58
2.4 Evaluatie en conclusie van de case studies fase 2, ronde 2 / 64
2.5 Reflectie op de case studies en onderzoeksbeperkingen / 72
2.5.1 Reflectie op de case studies / 72
2.5.2 Beperkingen van het onderzoek / 73
2.5.3 Meervoudige rol van de onderzoeker / 74
3 Mkb-bedrijven en bestuurdersaansprakelijkheid / 77
3.1.1 Inleiding en onderzoeksvragen / 77
3.1.2 Af bakening van het onderzoek / 79
3.2 Het bestuur / 80
3.2.1 Inleiding / 80
3.2.2 Taken van het bestuur / 81
3.2.3 Vertegenwoordigingsbevoegdheid / 82
3.2.4 Decharge / 83
3.3 Bestuurdersaansprakelijkheid / 84
3.3.1 Inleiding / 84
3.3.2 Hoge drempel voor bestuurdersaansprakelijkheid / 85
3.3.3 Interne bestuurdersaansprakelijkheid / 86
3.3.3.1 Onbehoorlijk bestuur (art. 2:9 BW) / 86
3.3.3.2 Bestemming en uitkering van winst en vrije reserves (2:216 BW) / 88
3.3.4 Externe bestuurdersaansprakelijkheid / 91
3.3.4.1 Faillissement als gevolg van kennelijk onbehoorlijke taakvervul- ling / 91
3.3.4.2 Onrechtmatig handelen jegens schuldeisers / 97
3.3.4.3 ‘Balansaansprakelijkheid’ / 101
3.3.4.4 Aansprakelijkheid voor sociale verzekeringspremies en belastingschul- den / 102
4 Jurisprudentie bestuurdersaansprakelijkheid 2016–2021 / 107
4.1.1 Inleiding / 107
4.1.2 Opzet en af bakening jurisprudentieonderzoek / 108
4.2 Financieel management / 109
4.2.1 Inleiding / 109
4.2.2 Huur van onroerend goed / 109
4.2.3 Uitkering van winst of vrije reserves / 126
4.2.4 Administratie- en publicatieplicht / 136
4.2.5 Zekerheidsrechten en borgstelling / 151
4.3 Strategisch management / 151
4.3.1 Inleiding / 151
4.3.2 Ontbinding van vennootschappen / 152
4.3.3 Overgang van vennootschappen / 163
4.4 Productiemanagement / 176
4.4.1 Inleiding / 176
4.4.2 Contractmanagement / 177
4.4.3 Beklamelnorm / 178
4.4.4 Roelofsennorm / 195
4.5 Personeelsmanagement / 211
4.6 Conclusies en aanvulling juridische agenda / 221
4.6.1 Inleiding / 221
4.6.2 Juridische grondslagen en onderwerpen bestuurdersaansprakelijk- heid / 222
4.6.3 Uitgangspunten ter voorkoming van bestuurdersaansprakelijkheid / 222
4.6.4 Aanvulling van de juridische agenda / 224
5 Conclusies en nabeschouwing / 225
Samenvatting / 231
Summary / 235
Literatuurlijst / 237
INHOUDSOPGAVE
Jurisprudentieoverzicht / 247
Bijlage 1 Quick scan Managerial Law Assessment (MLA) / 255 Bijlage 2 Uitwerking casestudies / 263
Bijlage 3 Onderzoeksprotocol pilot case studies fase 1 / 265
Bijlage 4 Aangepast onderzoeksprotocol case studies fase 2, ronde 1 / 267
Bijlage 5 Analyse uitkomsten case studies fase 2, ronde 1 / 271
5.1 Personeelsmanagement / 273
5.1.1 Arbeidsvoorziening / 274
5.1.2 Arbeidsvoorwaarden / 276
5.1.3 Arbeidsomstandigheden / 277
5.1.4 Arbeidsverhoudingen / 277
5.2 Productiemanagement / 278
5.2.1 Pré-productiefase / 278
5.2.2 Primaire proces / 280
5.2.3 Aftersales-fase / 284
5.3 Commercieel management / 285
5.3.1 Productmix / 285
5.3.2 Distributiemix / 286
5.3.3 Promotiemix / 286
5.3.4 Prijsmix / 287
5.4 Financieel management / 287
5.4.1 Treasury / 287
5.4.2 Control / 291
5.5 Strategisch management / 292
5.5.1 Structuur / 292
5.5.2 Concurrentie en concentratie / 295
5.5.3 Samenwerking / 296
5.6 Dubbelcheck / 296
5.7 Afsluiting fase 2 ronde 1, vanuit lerend perspectief / 299
Bijlage 6 Aanvullende juridische aandachtspunten volgens juridische pro- fessionals / 303
Bijlage 7 Aangepast onderzoeksprotocol case studies fase 2, ronde 2 / 305
Bijlage 8 Analyse uitkomsten case studies fase 2, ronde 2 / 309
8.1 Personeelsmanagement / 311
8.1.1 Arbeidsvoorziening / 312
8.1.2 Arbeidsvoorwaarden / 316
8.1.3 Arbeidsomstandigheden / 318
8.1.4 Arbeidsverhoudingen / 319
8.2 Productiemanagement / 319
8.2.1 Pré-productiefase / 319
8.2.2 Primaire proces / 323
8.2.3 Aftersales-fase / 328
8.3 Commercieel management / 330
8.3.1 Productmix / 330
8.3.2 Distributiemix / 330
8.3.3 Promotiemix / 331
8.3.4 Prijsmix / 332
8.4 Financieel management / 332
8.4.1 Treasury / 332
8.4.2 Control / 336
8.5 Strategisch management / 337
8.5.1 Structuur / 337
8.5.2 Concurrentie en concentratie / 339
8.5.3 Samenwerking / 340
8.6 Dubbelcheck / 341
8.7 Afsluiting fase 2 ronde 2, vanuit lerend perspectief / 344
Bijlage 9 Juridische agenda voor de praktijk en onderzoeksprotocol voor vervolgonderzoek / 347
Dankwoord / 351