Deze bundel bevat bijdragen van diverse auteurs met verschillende achtergronden over de belangrijkste onderwerpen waarmee financiële ondernemingen te maken hebben bij de vervulling van een poortwachtersfunctie. Het cliëntacceptatiebeleid, het cliëntonderzoek, de SIRA- en risicobeoordeling, de monitoring van cliënten en transacties en de melding van ongebruikelijke transacties, de jurisprudentie bij offboarding versus het recht op een betaalrekening, toezicht en handhaving door de toezichthouders, de naleving van de sanctieregelgeving, de eisen die aan bepaalde dienstverleners worden gesteld en de strafrechtelijke aspecten die relevant zijn bij de bestrijding van witwassen door financiële ondernemingen. De poortwachtersfunctie die financiële ondernemingen dienen te vervullen, is een actueel en in de praktijk belangrijk onderwerp geworden. Ook specifieke onderwerpen zoals UBO’s, PEP’s en herkomst van vermogen komen aan bod. Deze bundel geeft praktijkgerichte inzicht in deze materie.
Ook beschikbaar via LI Library en XPOSI-shop.
Een aantal auteurs over de bundel:
Over de auteurs die een bijdrage aan deze bundel hebben geleverd:
Sacha Allertz
Mr. Sascha Allertz is advocaat bij NautaDutilh en gespecialiseerd in ondernemingsstrafrecht in brede zin. Zij heeft een speciale focus op anti-witwassen, internationale sancties en export controle-kwesties, adviseert veel over de Wwft en UBO-gerelateerde onderwerpen, en daarnaast over (anti)corruptie, fraude, fraudeonderzoek, milieustrafrecht, economische delicten, arbeidsongevallen en de Wet arbeid vreemdelingen. Zij schrijft regelmatig artikelen en blogs over (onder meer) Wwft en Sanctiewet gerelateerde onderwerpen, en geeft ten aanzien van deze onderwerpen ook geregeld cursussen.
Hendrik-Jan Biemond
Mr. Hendrik-Jan Biemond is litigation partner van Allen & Overy. Hij is gespecialiseerd in financieel en economisch strafrecht. Hij adviseert over Wwft compliance en leidt internationale integriteitsonderzoeken, met name in de financiële sector. Tot 2006 was hij officier van justitie van het Functioneel Parket. Mr. Biemond is raadsheer-plaatsvervanger in het gerechtshof Arnhem-Leeuwarden.
Laura Claase
Mr. Laura Claase studeerde rechten in Nijmegen en volgde daar de duale master Onderneming & Recht. Laura is werkzaam als jurist bij de afdeling Juridische Zaken van de Autoriteit Financiële Markten. In die rol adviseert zij over de handhaving van schendingen van de Wft en aanverwante regelgeving, de Wwft, de Sanctiewet en de Whc. Daarnaast doceert en publiceert zij regelmatig over het financieel toezichtrecht.
Rutger de Doelder
Mr. Rutger de Doelder is wetenschappelijk docent en onderzoeker aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Hij is verbonden aan de masteropleiding Financieel Recht en is gespecialiseerd in compliance-onderwerpen, in het bijzonder de bestrijding van witwassen. Daarnaast is hij als docent verbonden aan het Nederlands Compliance Instituut en als commissaris aan de Nederlandse betaalinstelling CashFlows.
Frank ’t Hart
Dr. mr. Frank ’t Hart is oprichter en compagnon van Hart advocaten. Hart advocaten is een gespecialiseerd advocatenkantoor voor financiële ondernemingen en houdt zich uitsluitend bezig met financieel recht. ’t Hart is rechter-plaatsvervanger bij de rechtbank Gelderland. Daarnaast doceert en publiceert hij regelmatig over het financieel recht en is hij redacteur van (juridische) boekenseries en tijdschriften.
Ad Kuus
Mr. Ad Kuus studeerde rechten in Utrecht en was na zijn afstuderen o.a. plv. officier van justitie. Sinds 1988 werkt hij bij Rabobank Legal, thans als adjunct-directeur. Hij adviseert over de regelgeving rond integere en beheerste bedrijfsvoering, waaronder de implementatie van AML en CDD regelgeving binnen de bank. Hij is voorzitter van de Expertpool Wet- en Regelgeving Criminaliteitsbeheersing van de Nederlandse Vereniging van Banken.
Simon Lelieveldt
Ir. Simon Lelieveldt CCP studeerde technische bedrijfskunde in Twente. Hij studeerde af in 1989 op het onderwerp elektronisch betalen. Hij werkte achtereenvolgens bij ING/Postbank, De Nederlandsche Bank en als hoofd van de afdeling Toezicht en Financiële Markten bij de Nederlandse Vereniging van Banken. Sinds 2012 is hij als zelfstandig adviseur actief. Als gecertificeerd compliance professional adviseert hij fintechs in betalingsverkeer, elektronisch geld en digitale currencies. In die rol adviseert hij ook Bitonic: het oudste bitcoin wisselkantoor van Nederland en geeft hij via sociale media en bij BNR regelmatig toelichting op ontwikkelingen in markt en regelgeving.
Marije Louisse
Dr. mr. Marije Louisse is senior jurist bij De Nederlandsche Bank (DNB). Marije is specialist op het terrein van financieel recht, met een focus op het prudentieel en integriteitstoezicht. Zij promoveerde op de regulering van publieke financiering van falende banken in de Europese Unie (2020). Voordat Marije bij DNB in dienst trad was zij werkzaam als advocaat in het bank- en effectenrechtteam van Loyens & Loeff N.V. Zij is tevens als fellow verbonden aan het Instituut voor Financieel Recht, onderdeel van het Onderzoekscentrum Onderneming & Recht van de Radboud Universiteit Nijmegen.
Iris Palm
Mr. drs. Iris Palm-Steyerberg is afdelingshoofd bij de divisie Juridische Zaken bij De Nederlandsche Bank (DNB). Voordat zij bij DNB in dienst trad was zij werkzaam bij de Autoriteit Financiële Markten en bij advocatenkantoren Boekel de Nerée en DLA Piper. Iris is tevens als fellow en buitenpromovenda verbonden aan het Instituut voor Financieel Recht, onderdeel van het Onderzoekscentrum Onderneming & Recht van de Radboud Universiteit Nijmegen. Haar promotieonderwerp ligt op het terrein van bestuurderstoetsingen in de financiële sector. Daarnaast is Iris bestuurslid bij de Vereniging voor Financieel Recht, docent aan de Grotius Academie en lid van de redactie van de Financieel Juridische Reeks.
Francien Rense
Mr. Francien Rense, advocaat en partner bij NautaDutilh, is meer dan 20 jaar advocaat op het gebied van ondernemingsstrafrecht. Zij legt zich toe op handhavingsen sanctioneringsvraagstukken waarmee ondernemingen, instellingen, organisaties, functionarissen en professionals zich zien geconfronteerd. De kern van haar werk omvat bijstand en advies in trajecten of discussies met de autoriteiten over naleving van wetten en regels en sanctionering in dat verband. De zaken spelen op allerlei gebieden, zoals op financieel en fiscaal vlak (ABAC, AML), op het gebied van handelssancties en export controls, op het gebied van product- of dienstregulering, hygiëne, arbeid, als ook interne en externe veiligheid (milieu). Franciens advies en bijstand bestrijken het hele scala van preventie, compliance, interne en externe onderzoeken, tot repressie en bestraffing door strafrechtelijke vervolging. Francien publiceert en doceert regelmatig op dit vakgebied. Francien is daarnaast advocaatlid van de Raad van Advies van de Nederlandse Orde van Advocaten en lid van de Nederlandse Vereniging van Strafrechtadvocaten (NVSA).
Eveline van Rhijn
Eveline van Rhijn is advocaat bij NautaDutilh en gespecialiseerd in ondernemingsstrafrecht in brede zin. Zij adviseert in kwesties met betrekking tot o.a. (anti)witwassen, (anti)corruptie, fraude(onderzoek), sanctieregelgeving, export control, milieustrafrecht en economische delicten. Daarnaast houdt zij zich bezig met (juridische) vraagstukken op het gebied van maatschappelijk verantwoord ondernemen, zoals in het kader van de Wet zorgplicht kinderarbeid, geeft zij compliance trainingen en schrijft zij regelmatig artikelen en blogs over voornoemde onderwerpen. Na het afronden van haar masters Privaat- en Strafrecht aan de Rijksuniversiteit Groningen, is zij tevens werkzaam geweest als advocaat in de civiele procespraktijk en op het gebied van fusies en overnames.
Laura Stortelder
Mr. drs. Laura Stortelder is advocaat financieel recht bij Hart advocaten te Amsterdam. Haar werkzaamheden hebben zowel betrekking op de adviespraktijk (over aangelegenheden ten aanzien van de Wft en aanverwante regelgeving, de Wwft en de Wtt), als op de procespraktijk. Stortelder studeerde rechten en geschiedenis aan de Radboud Universiteit Nijmegen en de Università Degli Studi di Roma Tre in Rome. Naast haar werkzaamheden als advocaat is Stortelder secretaris van de Tucht- en Geschillencommissie van DSI. Tevens is Stortelder auteur voor de Groene Serie van Wolters Kluwer.
Edwin Weller
Mr. drs. Edwin Weller is werkzaam als hoofd van de Integriteit afdeling van de Amsterdam Trade Bank N.V. Deze afdeling adviseert over, en toetst, de naleving van relevante wet- en regelgeving. Na 7 jaren als advocaat werkzaam te zijn geweest, heeft hij 7 jaren voor MeesPierson Curaçao gewerkt. Na 7 jaren als Chief Compliance Officer voor MeesPierson Private Bank & Trust en 5 jaren als Chief Compliance Officer voor Robeco, heeft hij 5 jaren als consultant gewerkt. Hij is als ‘fellow’ verbonden aan het International Center for Financial law & Governance (ICFG) en rechter (plv.) in de meervoudige economische (straf)kamer van de rechtbank te Amsterdam. Hij presenteert en publiceert regelmatig over compliance en is een supporter van de Bankierseed.
Voorwoord / 11
1 Overzichtsartikel witwassen – Mr. R.J. de Doelder / 13
1.1 Voorwoord / 13
1.2 Oorsprong van de preventieve witwaswetgeving in Nederland / 15
1.2.1 Inleiding / 15
1.2.2 Van schuldheling naar schuldwitwassen / 16
1.2.3 De internationale invloed op de Nederlandse antiwitwaswetgeving / 17
1.2.3.1 De FATF-aanbevelingen / 18
1.3 De Europese anti-witwasrichtlijnen / 19
1.3.1 Gevolgen van anti-witwasrichtlijnen voor Nederlandse rechtsorde / 19
1.3.2 De Eerste anti-witwasrichtlijn / 21
1.3.3 De Derde anti-witwasrichtlijn / 22
1.3.4 De Vierde anti-witwasrichtlijn / 23
1.3.4.1 Uiteindelijk belanghebbenden (UBO’s) en een register / 25
1.3.4.2 Verplichting identificatie politiek prominente personen (PEP’s) / 26
1.3.5 De Vijfde en Zesde anti-witwasrichtlijn / 27
1.4 Samenvatting en uitdagingen voor de toekomst / 28
1.4.1 Samenvatting / 28
1.4.2 Toekomst / 29
2 De risicoanalyse – Dr. mr. M.L. Louisse / 33
2.1 Inleiding / 33
2.2 Het wettelijk kader / 34
2.2.1 Internationale context / 34
2.2.2 De bronnen / 35
2.3 De systematische integriteitsrisicoanalyse (SIRA) / 37
2.3.1 De SIRA onder de Wft / 37
2.3.2 De SIRA onder de Wtt 2018 / 40
2.4 De risicobeoordeling onder de Wwft / 41
2.4.1 Nationale risicobeoordeling en supranationale risicobeoordeling / 43
2.4.2 Recente ontwikkelingen / 44
2.5 Samenloop tussen de SIRA en risicobeoordeling / 44
2.6 De risicoanalyse in een breder kader bezien / 45
2.6.1 De risicobeoordeling als startpunt voor risicomanagement onder de Wwft / 45
2.6.2 De SIRA als onderdeel van integriteitstoezicht onder de Wft / Wtt 2018 / 46
2.7 Toezicht en handhaving / 47
2.7.1 Toezicht- en handhavingsinstrumentarium / 47
2.7.2 Relevante jurisprudentie / 47
2.8 Conclusie / 48
3 Identificatie en verificatie – Mr. A.H.J. Kuus / 49
3.1 Inleiding / 49
3.2 Identificatie van de klant / 50
3.3 Bepalen wie de klant is / 52
3.4 Afgeschermde rekeningen / 53
3.5 Identificatie van vertegenwoordigers van de klant / 53
3.6 UBO / 54
3.6.1 Identificatie UBO / 55
3.6.2 UBO-register / 57
3.6.3 Centraal aandeelhoudersregister / 58
3.7 Identificatie en verificatie op afstand / 59
3.7.1 Identificatie met behulp van internet / 59
3.8 Introductie en uitbesteding / 60
3.8.1 Introductie / 60
3.8.2 Uitbesteding / 62
3.9 Vastleggen en bewaren / 63
3.10 Bewaartermijn / 64
4 Politiek prominente personen (‘PEP’s’) – Mr. S. Allertz, mr. E.R. van Rhijn en mr. J.F. Rense /
4.1 Inleiding / 67
4.2 Definitie PEP / 68
4.3 Verscherpt cliëntenonderzoek PEP / 70
4.4 Screening op PEP’s / 73
4.5 Concluderend / 75
5 Zoektocht naar de bron van de middelen en het (pre en post) toetsen van transacties – It is a jungle out there! – Mr. drs. E.J. Weller / 77
5.1 Inleiding / 77
5.2 Artikel 3 lid 2 onder d Wwft / 81
5.2.1 De wet / 81
5.2.2 Memorie van toelichting / 84
5.2.3 Leidraden / 89
5.2.4 Jurisprudentie / 93
5.2.5 Voorlopige conclusie / 96
5.2.6 De casus tot zover / 102
5.3 De meldingsplicht van een ongebruikelijke transactie / 103
5.3.1 De wet / 103
5.3.2 Memorie van toelichting / 104
5.3.3 Leidraden / 106
5.3.4 Jurisprudentie / 110
5.4 Tweede voorlopige conclusie / 113
5.5 De casus / 116
5.6 Conclusie / 118
5.7 Slotbeschouwing / 122
6 Meldingsplicht ongebruikelijke transacties – Mr. drs. L. Stortelder / 127
6.1 Inleiding / 127
6.2 Wettelijk kader / 128
6.2.1 Meldingsplicht en indicatoren / 128
6.2.2 Meldingsplichtige instellingen / 132
6.2.3 Inhoud en moment melding / 135
6.2.4 Vrijwaring / 136
6.2.5 Geheimhouding / 136
6.2.6 Toezichthouders en handhaving / 137
6.3 Ontwikkeling van de meldingsplicht / 138
6.3.1 Oprichting FATF en ‘vrijwillige melding’ in Nederland / 139
6.3.2 Eerste anti-witwasrichtlijn: introductie algemene meldingsplicht / 140
6.3.3 Tweede anti-witwasrichtlijn: uitbreiding werkingssfeer meldings- plicht / 141
6.3.4 Derde anti-witwasrichtlijn: verbod tipping off en introductie ‘transactie’ in meldingsplicht / 142
6.3.5 Vierde anti-witwasrichtlijn: verlaging meldgrenzen en verplichting bewaren bewijsstukken / 143
6.3.6 Vijfde anti-witwasrichtlijn: verdere uitbreiding reikwijdte / 143
6.4 De subjectieve indicator: een vraagstuk uit de praktijk / 143
6.4.1 Subjectieve indicator: meer verantwoordelijkheid voor de Wwft-instelling / 143
6.4.2 Verantwoordelijkheid handhavende instantie / 146
6.5 Korte slotbeschouwing / 147
7 Afscheid nemen doet pijn – Dr. mr. F.M.A. ’t Hart / 149
7.1 Het spanningsveld / 149
7.2 Het juridische kader / 150
7.2.1 Partijautonomie en contractsvrijheid / 151
7.2.2 Identificatieplicht Wwft / 152
7.2.3 Customer due diligence / 154
7.2.4 Zorgplicht jegens derden / 156
7.2.5 Toegang tot het betalingsverkeer / 157
7.2.6 Tussenconclusie / 159
7.3 Beëindiging bancaire relatie / 159
7.3.1 Beëindigingsbevoegdheid / 160
7.3.2 Maatstaven van redelijkheid en billijkheid / 160
7.3.3 Rubriek I: Beleidswijziging / 161
7.3.4 Rubriek II: Vertrouwensbreuk / 166
7.3.5 Rubriek III: Opzegtermijn en overstap naar andere bank / 168
7.3.6 Rubriek IV: Reputatieschade en integriteitsrisico’s / 171
7.3.7 Rubriek V: Zorgplicht jegens derden / 176
7.3.8 Rubriek VI: Medewerkingsplicht / 179
7.3.9 Rubriek VIII: Wel contracteerplicht? / 182
7.4 Aanbevelingen / 186
7.5 Slotbeschouwing / 189
8 Sancties – Mr. S. Allertz, mr. E.R. van Rhijn en mr. J.F. Rense / 191
8.1 Inleiding / 191
8.2 Internationale sancties / 192
8.3 Toezicht, opsporing en handhaving sancties en Sanctiewet / 195
8.4 Inrichting bedrijfsvoering en meldplicht Sanctiewet / 199
8.5 Naleving sancties, richtsnoeren en screening / 200
8.6 Concluderend / 203
9 Cryptoaanbieders – Ir. S.L. Lelieveldt CCP / 205
9.1 Inleiding / 205
9.2 Regulering: is bitcoin geld of niet? / 205
9.3 Bitcoin conferentie als katalysator / 206
9.4 Contractuele relaties als basis antiwitwasmaatregelen / 206
9.5 Internationale antiwitwas- en antiterrorismeregels / 207
9.6 Nederland: consultatie en verzwaring van de wet / 208
9.7 Eerste Kamer vraagt door / 210
9.8 De realiteit van het toezicht / 211
9.9 Op naar de registratie / 212
10 De strafrechtelijke aspecten van de Wwft – Mr. H.J.Th. Biemond / 215
10.1 Inleiding / 215
10.2 Delictsomschrijvingen Wwft / 216
10.2.1 Cliëntenonderzoek / 217
10.2.2 Meldplicht / 224
10.2.3 Overige straf baarstellingen / 227
10.3 Opzetvereiste van de WED / 228
10.3.1 Misdrijven of overtredingen / 228
10.3.2 Kleurloos opzet / 230
10.4 Samenloop sanctionering / 231
10.4.1 Bestuursrecht en Wwft / 231
10.4.2 Tuchtrecht en Wwft / 233
10.4.3 Samenloop Wwft en andere straf bare feiten / 234
11 Toezicht en handhaving – Mr. L. Claase / 235
11.1 Inleiding toezicht en handhaving / 235
11.2 Uitvoering toezicht / 236
11.2.1 Risicogebaseerd toezicht op de naleving van de Wwft / 236
11.2.2 Samenwerking tussen toezichthouders / 237
11.2.3 Meldplicht toezichthouders / 238
11.2.4 Guidance / 238
11.2.5 Een Europese Wwft-toezichthouder / 239
11.3 De toezichthouders / 239
11.4 De Nederlandsche Bank / 240
11.4.1 Registratieplicht crypto-instellingen / 241
11.4.2 Guidance DNB / 242
11.5 De Autoriteit Financiële Markten / 242
11.5.1 Guidance AFM / 244
11.5.2 Wwft-toezicht op financiële ondernemingen / 244
11.5.3 Handhavingsbeleid DNB en AFM / 245
11.5.4 Grensoverschrijdende werking Wwft en toezicht door AFM en DNB / 245
11.6 Het Bureau Financieel Toezicht / 247
11.6.1 Guidance BFT / 247
11.6.2 Tuchtklachten BFT / 247
11.7 De deken van de Orde van Advocaten van het betreffende arrondissement / 248
11.7.1 Guidance advocaten / 249
11.7.2 Handhaving door de deken / 249
11.7.3 Risicogebaseerd toezicht door de deken / 250
11.8 Het Bureau Toezicht Wwft / 250
11.8.1 Guidance Bureau Toezicht Wwft / 250
11.9 De Kansspelautoriteit / 251
11.10 Handhaving op grond van de Wwft / 251
11.10.1 Samenloop / 252
11.11 De aanwijzing en de last onder dwangsom / 253
11.12 De bestuurlijke boete / 255
11.13 Het beroepsverbod / 257
11.14 De openbare waarschuwing / 259
11.15 Intrekking van de vergunning / 260
11.16 Publicatie van handhavingsmaatregelen (bestuurlijke sancties) / 261
11.17 Conclusie / 263
Overzicht cv’s auteurs / 265
