Het exploitatieplan werd, via de Grondexploitatiewet, geïntroduceerd bij de inwerkingtreding van de Wro per 1 juli 2008. Daarmee is een publiekrechtelijke basis gecreëerd voor het verhalen van grondexploitatiekosten en voor het eventuele stellen van locatie-eisen. Exploitatieplannen volgen ruimtelijke besluiten en worden vastgesteld door de overheid wanneer kostenverhaal en eventueel noodzakelijke locatie-eisen niet op een andere manier verzekerd zijn.
Dit boek beschrijft de inhoudelijke en procedurele aspecten van exploitatieplannen. Ook wordt aandacht besteed aan de samenhang tussen exploitatieplannen en ruimtelijke besluiten. De jurisprudentie over exploitatieplannen, die vooral sinds 2010 op gang is gekomen, komt in dit boek ook ruimschoots aan bod. Verder wordt aandacht besteed aan de grondexploitatieregeling in het wetsvoorstel Omgevingswet.
Met de voortgaande crisis op de vastgoedmarkt na 2008 is toenemende interesse ontstaan voor organische gebiedsontwikkeling en uitnodigingsplanologie. In dit boek komt daarom ook de vraag aan de orde hoe de grondexploitatieregeling bij deze nieuwe stijl van gebiedsontwikkeling kan werken onder de Wro en onder het wetsvoorstel Omgevingswet.
Het boek beoogt recht en praktijk rond exploitatieplannen bij elkaar te brengen en zo een hulpmiddel te zijn voor partijen die een rol spelen in het proces van grondexploitatie.
Evert Jan van Baardewijk is senior adviseur grondbeleid en vastgoedrecht. Hij is actief in de toepassing van de Grondexploitatiewet, zoals de totstandkoming van grondexploitatieplannen en de invloed daarvan op contractvorming. In breder verband richt hij zich op juridisch-strategische advisering in gebiedsontwikkeling.
Woord vooraf
Afkortingenlijst
1 Inleiding
2 Grondexploitatiewet, exploitatieplan, grondbeleid
2.1 Grondexploitatiewet en exploitatieplan
2.1.1 Inleiding
2.1.2 Kostenverhaal
2.1.3 Locatie-eisen
2.1.4 Plicht en bevoegdheid tot vaststellen exploitatieplan
2.2 Exploitatieplan en grondbeleid
2.2.1 Exploitatieplan als instrument van grondbeleid
2.2.2 Actief grondbeleid
2.2.3 Faciliterend grondbeleid
2.2.4 Wijzigingen in grondbeleidsinstrumentarium
2.2.5 Afwegingen grondbeleidsinstrumentarium en proces rond voorbereiding exploitatieplannen
3 Betekenis bouwplan
4 Gebiedsafbakening
4.1 Koppeling aan gebied ruimtelijk besluit
4.2 Analyseren aangewezen bouwplannen en betekenis overgangsrecht
4.3 Aanleg of aanpassing openbare voorzieningen
4.4 Analyseren ruimtelijke en/of functionele samenhang
4.5 Invloed gemeentepercelen en contractspercelen op gebiedsafbakening?
5 Verschillen exploitatieopzet en gemeentelijke grondexploitatie
6 Inhoud exploitatieplan
6.1 De kaart van het exploitatiegebied
6.2 Aandachtspunten voor de exploitatieopzet
6.2.1 Inbrengwaarden
6.2.2 Andere kosten in verband met de exploitatie
6.2.3 Opbrengsten
6.2.4 Tijdvak en fasering
6.2.5 Wijze van kostentoerekening
6.2.6 Verhaalscriteria toerekenbaarheid, profijt en proportionaliteit
6.2.7 Binnenplanse verevening
6.2.8 Bovenwijkse, bovenplanse kosten en bijdragen aan ruimtelijke ontwikkelingen
6.2.9 Betekenis van de structuurvisie voor de praktijk van bovenplanse verevening
6.2.10 Kosten en opbrengsten van exploitaties in de nabije toekomst
6.2.11 Percentage gerealiseerde kosten
6.3 De omschrijving van werken en werkzaamheden
6.4 Regels voor de werken en werkzaamheden
6.4.1 Regels voor het bouwrijp maken van de bouwkavels
6.4.2 Regels voor de inrichting van de openbare ruimte
6.4.3 Regels voor de aanleg van nutsvoorzieningen
6.4.4 Regels voor de uitvoering van deze werken en werkzaamheden
6.5 Regels voor de woningbouwcategorieën
6.5.1 Sociale huurwoningen en sociale koopwoningen
6.5.2 Kavels in particulier opdrachtgeverschap
6.5.3 Aantallen en situering sociale woningbouw en kavels in particulier opdrachtgeverschap
6.5.4 Categorieën woningzoekenden kavels in particulier opdrachtgeverschap
6.5.5 Methode van toewijzing van kavels in particulier opdrachtgeverschap
6.5.6 Prijsvorming van kavels voor particulier opdrachtgeverschap
6.5.7 Vervreemding van kavels voor particulier opdrachtgeverschap
6.5.8 Tegengaan van speculatie
6.6 Regels voor faseringen en koppelingen
6.7 Verbods- en afwijkingsbepalingen
6.8 Beoogde verwervingen
6.8.1 Verwerving, onteigening en zelfrealisatie
6.8.2 Beschrijving beoogde verwervingen
6.8.3 Beoogde verwervingen in relatie tot uitvoerbaarheid bestemmingsplan
6.9 Overige kaarten: grondgebruikskaart, verwervingskaart, uitgifteprijzenkaart, faserings- en koppelingskaart
6.9.1 Grondgebruikskaart
6.9.2 Verwervingskaart
6.9.3 Uitgifteprijzenkaart
6.9.4 Faserings- en koppelingskaart
7 Soorten exploitatieplannen en combinatie met ruimtelijke plannen
7.1 Relatie tussen ruimtelijke plannen en exploitatieplannen
7.2 Gedetailleerd exploitatieplan
7.3 Globaal exploitatieplan bij globaal uit te werken bestemmingsplan
7.4 Exploitatieplan bij globaal eindplan
7.5 Exploitatieplan bij wijzigingsplan
7.5.1 Probleemstelling: exploitatieplan herzien of altijd apart exploitatieplan?
7.5.2 Doorwerking wijzigingsplannen naar kostenverhaal
7.5.3 Afwegingen wel of geen afzonderlijk exploitatieplan bij wijzigingsplan
7.5.4 Wijzigingsbevoegdheden met het oog op een latere regeling van kostenverhaal
8 Processen bij het maken, herzien en intrekken van exploitatieplannen
8.1 Voorbereiding exploitatieplannen
8.1.1 Onderscheid ontwerpbesluit en vaststellingsbesluit
8.1.2 Kennisgeving ontwerp aan kadastrale eigenaren
8.1.3 Kennisgeving langs elektronische weg en digitaliseringsvereisten
8.1.4 Openbaarheid exploitatieplan
8.2 Vaststellen exploitatieplannen
8.3 Zienswijzen en beroep
8.3.1 Rechtstreeks beroep
8.3.2 Procedure
8.3.3 Belanghebbenden
8.3.4 Exploitatieplan en ruimtelijk plan voor beroep één besluit
8.4 Herzieningen van het exploitatieplan
8.5 Afrekening door herberekening en verrekening
8.6 Looptijd en intrekking van het exploitatieplan
8.7 Intergemeentelijke exploitatieplannen
9 Vergunningtoetsing, betaling en handhaving betaling en locatie-eisen
9.1 Vergunningtoetsing, betaling en handhaving betalingsvoorschrift
9.2 Handhaving locatie-eisen
9.2.1 Weigering bouwomgevingsvergunning
9.2.2 Bestuursrechtelijke handhaving
9.2.3 Strafrechtelijke handhaving
10 Grondexploitatieregeling, organische ontwikkeling en uitnodigingsplanologie
10.1 Organische ontwikkeling en uitnodigingsplanologie
10.1.1 Organische ontwikkeling
10.1.2 Uitnodigingsplanologie
10.2 De grondexploitatieregeling in relatie tot organische ontwikkeling en uitnodigingsplanologie
10.3 Het exploitatieplan bij uitnodigingsplanologie
10.3.1 Onzekerheden ten aanzien van programma
10.3.1.1 Maximaal programma of minder?
10.3.1.2 Opbrengstcapaciteit en gewichten
10.3.2 Onzekerheden ten aanzien van de inrichting van de openbare ruimte
10.3.3 Onzekerheden ten aanzien van tijdvak en fasering
10.3.4 Onzekerheden en koppelingsregels
11 De grondexploitatieregeling in de Omgevingswet
11.1 Het stelsel van de Omgevingswet
11.2 De grondexploitatieregeling in de Omgevingswet
11.3 Exploitatieregels en exploitatievoorschriften
11.3.1 Exploitatieregels en exploitatievoorschriften in plaats van exploitatieplan
11.3.2 Inhoud exploitatieregels/exploitatievoorschriften
11.3.3 De exploitatieopzet
11.3.4 Kostensoorten en bijkomende kosten
11.3.5 Betekenis van begrenzing exploitatie en binnenplanse verevening
11.3.6 Mogelijkheid tot weigeren omgevingsvergunning bij exploitatietekort
11.3.7 Globaliteit
11.3.8 Herziening, afrekening en intrekking exploitatieregels/exploitatievoorschriften
11.3.9 Vergoeding kosten werkzaamheden exploitant
11.3.10 Sancties bij overschrijden termijn van betaling exploitatiebijdrage
11.3.11 Procedures en belanghebbendheid
11.4 De grondexploitatieregeling ten aanzien van overeenkomsten
12 De grondexploitatieregeling in de Omgevingswet en uitnodigingsplanologie
12.1 Organische ontwikkeling en uitnodigingsplanologie in de Omgevingswet
12.2 Doorschuiven van exploitatievoorschriften naar omgevingsvergunning
12.3 Weigeren omgevingsvergunning bij tekort
12.4 Globale exploitatieregels
12.5 Tijdvak en fasering
Literatuurlijst
Lijst met verkorte aanduidingen van aangehaalde en behandelde jurisprudentie (chronologisch)
Bijlagen
Bijlage 1
Bijlage 2
Bijlage 3
Bijlage 4
Bijlage 5
Bijlage 6
Bijlage 7
Bijlage 8
Bijlage 9