De versterking van de aanpak van de georganiseerde ondermijnende criminaliteit geldt als een van de topprioriteiten van het kabinet-Rutte IV. De omvang van deze criminaliteit neemt toe, evenals de ernst van de uitwassen en de mate van intimidaties en bedreigingen. In dit licht kan het nuttig zijn te leren van de ervaringen die reeds in het buitenland zijn opgedaan met het strafrechtelijk bestrijden met ernstige ondermijnende criminaliteit. In dit onderzoek staan de Italiaanse ervaringen met de strafrechtelijke aanpak van de maffia centraal.
Het Italiaanse antimaffiarecht beslaat inmiddels vijf deelgebieden. Daarvan worden er in dit boek drie besproken: de strafbaarstellingen voor maffiadelicten, de bijzondere strafprocedure in maffiazaken en het stelsel van preventieve maatregelen. Daaraan vooraf gaat een beschrijving van het fenomeen maffia, inclusief een bespreking van zowel de traditionele alsook nieuwere maffiaorganisaties.
De bevindingen van dit onderzoek zetten aan tot nieuwe beleidsinitiatieven en/of wetgevingstrajecten dan wel vervolgonderzoeken ter verbetering van de strafrechtelijke bestrijding van criminele samenwerkingsverbanden in Nederland.
Het onderzoek is uitgevoerd in opdracht van het WODC, op verzoek van het Ministerie van Veiligheid en Justitie. Het werd verricht door mw. mr. dr. Laura Peters. Zij is Universitair Hoofddocent bij de Vakgroep Strafrecht en Criminologie van de Rijksuniversiteit Groningen en expert op het gebied van het Italiaanse strafrecht.
Mw. mr. dr. Laura Peters is Universitair Hoofddocent bij de Vakgroep Strafrecht en Criminologie van de Rijksuniversiteit Groningen en expert op het gebied van het Italiaanse strafrecht.
Inhoud
Dankwoord
Inleiding
1 Maffiacriminaliteit in Italië
1.1 Inleiding
1.2 Wat is ‘maffia’?
1.3 De ontwikkeling van de georganiseerde maffiacriminaliteit
1.4 Tussenconclusie
2 De ontwikkeling van het antimaffiarecht
2.1 Inleiding
2.2 De maffia als niet strafbaar maatschappelijk verschijnsel
2.3 Preventieve maatregelen tegen personen als startpunt van de antimaffiawetgeving
2.4 Nadere bestudering van het fenomeen maffia
2.5 Verdergaande wetgeving
2.6 Jaren van lood
2.7 Het Antimaffiawetboek van 2011
2.8 De rechtspraak
2.9 Tussenconclusie: maffia en antimaffia
3 Relevante materieelrechtelijke aspecten van het antimaffiarecht
3.1 Inleiding
3.2 Artikel 416bis cp: deelneming aan een criminele maffiaorganisatie
3.3 De strafbaarheid van facilitators
3.4 Strafvermindering wegens dissociatie
3.5 Overige relevante strafbepalingen
3.6 Tussenconclusie en relevante bevindingen voor het Nederlandse debat
4 Relevante strafvorderlijke aspecten van het antimaffiarecht
4.1 Inleiding
4.2 Het ‘dubbele spoor’
4.3 Gespecialiseerde autoriteiten en diensten, coördinatie en gegevensdeling
4.4 Interceptie
4.5 De kroongetuigenregeling en het beschermingsprogramma
4.6 Het strafproces op basis van videoconferentie
4.7 Beoordeling van het dubbele spoor door Italiaanse praktijkjuristen
4.8 Alternatieve strafprocedures: de verkorte strafprocedure en procesafspraken
4.9 Tussenconclusie en bevindingen voor het Nederlandse debat
5 Preventieve maatregelen
5.1 Inleiding
5.2 De ontwikkeling van de preventieve maatregelen
5.3 Algemene toepassingscriteria en juridische aard
5.4 Preventieve persoonsgerichte maatregelen
5.5 Preventieve vermogensmaatregelen
5.6 De procedure tot toepassing van preventieve vermogensmaatregelen
5.7 Een ‘actio in rem’ of een ‘actio in personam’?
5.8 Waardering
5.9 Tussenconclusie en bevindingen
6 De toegevoegde waarde van het antimaffiarecht in Italië
6.1 Inleiding
6.2 Beperkingen bij het bepalen van de toegevoegde waarde van de Italiaanse antimaffiawet- en regelgeving
6.3 De waardering van de antimaffiawet- en regelgeving door Italiaanse experts
6.4 Bevindingen over de toegevoegde waarde van antimaffiawetgeving
Conclusies en afronding
Geraadpleegde literatuur
Samenvatting
Summary
Bijlage 1 Artikel 416bis cp
Bijlage 2 Inleiding in de Italiaanse strafvordering
Bijlage 3 Begeleidingscommissie en vervangend projectleider