Wie tegenwoordig krant of weekblad opslaat, stuit regelmatig op discussies over privacy. Deze discussie is een normaal verschijnsel geworden. Dat was vijftig jaar geleden wel anders. Toen werd slechts spaarzaam aandacht aan dit thema gewijd. Dat werd anders toen de regering aanstalten maakte om de veertiende algemene volkstelling op 28 februari 1971 te gaan houden. Geheel onverwacht brak een discussie los die achteraf als de eerste brede maatschappelijke discussie werd gekenschetst. Vooral privacy speelde daarbij een grote rol.
De titel van het boek De Volkstelling van 1971, Verslag van de eerste brede maatschappelijke discussie over aantasting van privacy is gekozen omdat gestreefd is naar een weergave van de feitelijke gebeurtenissen die hebben plaatsgevonden. Het gaat vooral om de meningen en standpunten van anderen: de regering, het CBS dat belast was met de uitvoering van de volkstelling en, met name, actiegroepen en burgers die zich tegen deze telling hebben verzet. Het voorwoord van deze geïllustreerde uitgave werd geschreven door Jacob Kohnstamm, voorzitter College bescherming persoonsgegevens.
Jan Holvast (1941), opleiding sociologie, in het bijzonder methoden en technieken van sociaalwetenschappelijk onderzoek. Vanaf 1970 tevens gespecialiseerd in privacyvraagstukken. Was vanaf dat tijdstip betrokken bij de Stichting Waakzaamheid Persoonsregistratie. Promoveerde in 1986 op het proefschrift ‘Op weg naar een risicoloze maatschappij?’, de vrijheid van de mens in het informatie-tijdperk. Sinds augustus 1994 is hij directeur van Holvast & Partner, Privacy Advies- en Onderzoeksbureau.
Voorwoord Jacob Kohnstamm, voorzitter College bescherming persoonsgegevens
Inleiding
Hoofdstuk I Volkstelling als historisch verschijnsel
1.1. Inleiding
1.2. Volkstellingen in de oudheid
1.3. Volkstellingen in de Middeleeuwen
1.4. Volkstellingen in Nederland vóór 1960
1.5. De volkstelling van 1960
1.6. Terugblik
Hoofdstuk II Privacydiscussie voor de volkstelling
2.1. Inleiding
2.2. Voorgeschiedenis
2.3. Parlementaire discussie over het afluisteren van telefoongesprekken en gebruik van telelenzen
2.4. Preadviezen van de Nederlandse Juristen-Vereniging
2.5. Parlementaire discussie over de intimiteit van de persoonlijke levenssfeer
2.6. Drie wetsvoorstellen
2.7. Het gecombineerde wetsvoorstel
2.8. Discussie over privacy in de media en wetenschap
2.9. Commissie-Westerhout
2.10. Aarzelend begin discussie over de volkstelling van 1971
2.11. Terugblik
Hoofdstuk III Parlement: eerste bedrijf
3.1. Inleiding
3.2. Parlementaire behandeling
3.3. Reactie op Volkstelling en commissie-Westerhout tot en met de zomer van 1970
3.3.1. Volkstelling
3.3.2. Commissie-Westerhout
3.4. Nog twee opmerkelijke gebeurtenissen
3.5. Terugblik
Hoofdstuk IV Volkstelling en persoonsnummer na de zomer van 1970: het begin van een hete herfst
4.1. Inleiding
4.2. Comité Waakzaamheid Volkstelling (CWV)
4.2.1. Oprichting en begin van de actie
4.2.2. Documentatiemap
4.2.3. Publiciteit
4.2.4. CWV, volkstelling en de politiek
4.2.5. Plaatselijke comités
4.3. Andere initiatieven
4.4. Berichten in de media
4.4.1. Dag- en weekbladen
4.4.2 De actiebladen
4.4.3. De burger
4.4.4. Positieve geluiden over de volkstelling
4.5. Computer en privacydiscussie algemeen
4.6. Het persoonsnummer
4.7. Terugblik
Hoofdstuk V CBS en parlement: tweede bedrijf
5.1. Inleiding
5.2. CBS: De voorlichting begint, stilte voor de storm
5.3. De algemene maatregel van bestuur van 29 september 1970
5.4. De eerste reacties van de Tweede Kamer
5.5. CBS: het najaarsoffensief
5.6. Beerninks’s lekkende ambtenaren
5.7. De brief van 23 december 1970
5.8. Terugblik
Hoofdstuk VI De tijd van de acties, 1 januari tot en met 10 februari 1971
6.1. Inleiding
6.2. Comité Waakzaamheid Volkstelling
6.2.1. Het Landelijk Comité
6.2.2. Plaatselijke comités
6.3. Andere actiegroepen
6.4. Beroepsgroepen
6.5. Reactie vanuit de politiek
6.6. Kritische berichten in de media
6.7. Volkstellingen in het buitenland
6.8. Positieve geluiden over de volkstelling
6.9. Andere discussieonderwerpen
6.10. Terugblik
Hoofdstuk VII Parlement en CBS: derde en laatste bedrijf
7.1. Inleiding
7.2. Het CBS en de discussie
7.2.1. De tellers
7.2.2. De voorlichting
7.2.3. De aanvullende maatregelen
7.2.4. Discussie over de vergoedingen
7.2.5. Organisatorische onvolkomenheden
7.3. Nieuwe Kamervragen
7.4. De interpellatie van 10 februari 1971
7.5. Centrale personenadministratie
7.6. Terugblik
Hoofdstuk VIII De ommekeer, februari 1971 na de tiende
8.1. Inleiding
8.2. Comité Waakzaamheid Volkstelling
8.2.1. Het landelijk Comité
8.2.2. Plaatselijke comités
8.3. Andere actiegroepen
8.4. Beroepsgroepen
8.5. Berichten in de media
8.6. Reactie vanuit de politiek
8.7. Het CBS
8.7.1. De tellers
8.7.2. De voorlichting
8.7.3. De telling
8.7.4. Organisatorische onvolkomenheden
8.8. Privacy en de computer
8.9. De Centrale personen-administratie (CPA) en het persoonsnummer
8.10. Terugblik
Hoofdstuk IX De balans wordt opgemaakt
9.1. Inleiding
9.2. Comité Waakzaamheid Volkstelling
9.3. Het CBS
9.4. Werkgroep Registratie Persoonsgegevens
9.5. Het parlement
9.6. Vervolging weigeraars: Commissie-Van den Berg
9.7. Comité Rechtshulp Weigeraars
9.8. Staatscommissie-Koopmans en de Werkgroep Registratie Persoonsgegevens
9.9. Eindoordeel volkstelling 1971
9.10. De volkstelling van 1980
9.10.1. Parlementaire behandeling (1)
9.10.2. Reactie op de Wijzigingen van de Volkstellingenwet
9.10.3. Parlementaire behandeling (2)
9.10.4. Volkstelling 1980 en de media
9.11. Terugblik
Hoofdstuk X Analyse en terugblik
10.1. Inleiding
10.2. Enkele verklaringen in publicaties
10.3. Analyse van het verzet
10.3.1. Aanleiding tot het verzet
10.3.2. Kenmerkende fasen
10.4. Terugblik
10.5. Tot slot
Bijlage I
Vragenlijst A voor een HOOFD van een HUISHOUDEN of voor een ALLEENSTAANDE
Noten
Literatuur
Namenregister
Illustratieverantwoording