Zowel in verband met een wens tot uitbreiding van het spreekrecht van het slachtoffer als in verband met de problematiek van de weigerende observandus is de mogelijkheid om het strafproces in twee fasen te splitsen (tweefasenproces) naar voren gebracht. In dit onderzoek worden argumenten voor en tegen de mogelijkheid van een tweefasenproces in kaart gebracht. Eerst worden de procespositie van het slachtoffer en mogelijke aanpassingen van die procespositie uiteengezet. Daarna volgt een bespreking van de huidige regeling van het strafproces en wordt geanalyseerd hoe de mogelijkheid van een tweefasenproces zich tot die bestaande regeling verhoudt. In interviews is verkend hoe vijftien personen werkzaam in de strafrechtspraktijk over vragen die in verband staan met de mogelijkheid van een tweefasenproces denken; in deze studie gaat de aandacht vooral uit naar de argumenten die deze personen voor hun standpunten naar voren brachten. Ten slotte wordt een beeld geschetst van onderdelen van het straf(proces)recht die voor de eventuele invoering van de mogelijkheid van een tweefasenproces relevant zijn in het recht van België, Engeland en Wales, Duitsland en Zweden. Het onderzoek is uitgevoerd in opdracht van het WODC, op verzoek van het Ministerie van Veiligheid en Justitie, Directie Sanctie- en Preventiebeleid, en verricht door medewerkers van de vakgroep strafrecht en criminologie van de Rijksuniversiteit Groningen.
Woord vooraf
Samenvatting
1 Inleiding – B.F. Keulen
1.1 De aanleiding tot het onderzoek
1.2 De discussie in de wetenschap; het preadvies van Groenhuijsen
1.3 De probleemstelling en vraagstelling
1.4 De opzet van het onderzoek
2 De procespositie van het slachtoffer – B.F. Keulen
2.1 Inleiding
2.2 Het slachtoffer als rechtstreeks belanghebbende bij de vervolging
2.3 Het slachtoffer als bron van informatie
2.4 Het slachtoffer als benadeelde partij
2.5 Het slachtoffer als spreekgerechtigde
2.6 Afronding
3 Het strafproces – B.F. Keulen
3.1 Inleiding
3.2 Het onderzoek ter terechtzitting in eerste aanleg
3.2.1 De voorbereidende fase
3.2.2 De fase van de informatiegaring
3.2.3 De fase van de waardering
3.2.4 Beraadslaging en uitspraak
3.3 Rechtsmiddelen
3.4 De ontnemingsprocedure
3.4.1 Inleiding
3.4.2 Het verplichte karakter van de afscheiding van de beslissing op de ontnemingsvordering
3.4.3 De behandeling van de ontnemingsvordering
3.4.4 Rechtsmiddelen; invloed van latere beslissingen in de hoofdzaak
3.5 Afronding
4 Honderdzesenzeventig stellingen over het spreekrecht en het tweefasenproces – A.A. van Dijk
4.1 Inleiding
4.2 Spreekrecht slachtoffer
4.2.1 Spreekrecht ten aanzien van bewijs?
4.2.2 Wordt nu reeds over sanctieoplegging gesproken?
4.2.3 Spreekrecht ten aanzien van sanctieoplegging?
4.2.4 Voor of na het requisitoir?
4.2.5 Met of zonder raadsman?
4.3 Ontnemingsprocedure en vordering benadeelde partij
4.3.1 Loskoppeling van de ontnemingsprocedure
4.3.2 Loskoppeling van de ontnemingsprocedure facultatief ?
4.3.3 Loskoppeling vordering benadeelde partij en schadevergoedingsmaatregel?
4.4 Tweefasenproces en slachtoffer
4.4.1 Onpartijdigheid en empathie lastig te combineren in huidige stelsel?
4.4.2 Onpartijdigheid en empathie lastig te combineren bij een uitgebreid spreekrecht?
4.4.3 Uitbreiding spreekrecht en tweefasenstructuur
4.5 Tweefasenproces en verdachte
4.5.1 Kan eerder medewerking worden verkregen van ontkenners in een tweefasenprocedure?
4.5.2 Wordt voor sanctieoplegging bedoeld onderzoek gebruikt bij de bewijsvraag?
4.5.3 Leidt de tweefasenprocedure ertoe dat verdachten vaker zullen ontkennen?
4.5.4 Is scheiding van informatie voor de twee fasen problematisch?
4.5.5 Moet de tweefasenstructuur ingevoerd worden om sanctieonderzoek pas na schuldigverklaring te kunnen laten plaatsvinden?
4.5.6 Kan de verdachte zich voldoende voorbereiden op een strafmaatverweer?
4.6 Eventuele vormgeving tweefasenproces
4.6.1 Tweefasenproces: strikte wettelijke criteria of discretionaire bevoegdheid?
4.6.2 Aparte rechtsmiddelen per fase?
4.6.3 Sanctietoemeting door zelfde kamer?
4.7 Is een tweefasenproces al met al wenselijk?
4.8 Interviewvragen en stellingen
4.9 Spreekrecht slachtoffer
4.9.1 Spreekrecht ten aanzien van bewijs?
4.9.2 Wordt nu reeds over sanctieoplegging gesproken?
4.9.3 Spreekrecht ten aanzien van sanctieoplegging?
4.9.4 Voor of na het requisitoir?
4.9.5 Met of zonder raadsman?
4.10 Ontnemingsprocedure en vordering benadeelde partij
4.10.1 Loskoppeling van de ontnemingsprocedure
4.10.2 Loskoppeling van de ontnemingsprocedure facultatief
4.10.3 Loskoppeling vordering benadeelde partij en schadevergoedingsmaatregel?
4.11 Tweefasenproces en slachtoffer
4.11.1 Onpartijdigheid en empathie lastig te combineren in huidige stelsel?
4.11.2 Onpartijdigheid en empathie lastig te combineren bij een uitgebreid spreekrecht?
4.11.3 Uitbreiding spreekrecht en tweefasenstructuur
4.12 Tweefasenproces en verdachte
4.12.1 Kan eerder medewerking worden verkregen van ontkenners in een tweefasenprocedure?
4.12.2 Wordt voor sanctieoplegging bedoeld onderzoek gebruikt bij de bewijsvraag?
4.12.3 Leidt de tweefasenprocedure ertoe dat verdachten vaker zullen ontkennen?
4.12.4 Is scheiding van informatie voor de twee fasen problematisch?
4.12.5 Moet de tweefasenstructuur ingevoerd worden om sanctieonderzoek pas na schuldigverklaring te kunnen laten plaatsvinden?
4.12.6 Kan de verdachte zich voldoende voorbereiden op een strafmaatverweer?
4.13 Eventuele vormgeving tweefasenproces
4.13.1 Tweefasenproces: strikte wettelijke criteria of discretionaire bevoegdheid?
4.13.2 Aparte rechtsmiddelen per fase?
4.13.3 Sanctietoemeting door zelfde kamer?
4.14 Is een tweefasenprocedure al met al wenselijk?
5 België – N.J.M. Kwakman
5.1 Inleiding; het beginsel van ‘eenheid van de uitspraak’
5.2 De voorstellen van de commissie Franchimont en de commissie Holsters om splitsing van de strafprocedure mogelijk te maken
5.2.1 Inleiding
5.2.2 Het stelsel van het Belgische strafprocesrecht in vogelvlucht
5.2.3 De voorstellen van de commissie Franchimont en de commissie Holsters en de ‘eenheid van het strafgeding’
5.3 De eenheid van het strafgeding
5.4 Argumenten in de literatuur voor splitsing van het strafproces
5.5 De belangrijkste uitzonderingen op het splitsingsverbod
5.5.1 Inleiding
5.5.2 Het bijzonder vermogensonderzoek
5.5.3 Het aanhouden van burgerlijke belangen
5.5.4 Het Hof van Assisen
5.5.5 De probatie-opschorting
5.6 Slotbeschouwing
6 Engeland en Wales – E. Gritter
6.1 Inleiding
6.2 De gerechten in eerste aanleg
6.3 Guilty plea
6.4 Trial
6.5 Aard van de schuldigverklaring
6.6 De tweede fase: strafoplegging
6.6.1 Grondslag en procedure
6.6.2 Committal for sentence
6.7 Medische rapportage en geestelijke stoornis
6.8 Historische achtergrond van het tweefasenproces
6.9 Hoger beroep
6.10 De rol van het slachtoffer in het Engelse strafprocesrecht
6.11 Victim’s Services
6.12 De Victim Personal Statement
6.12.1 Algemeen karakter
6.12.2 De VPS, het slachtoffer en de straf bepaling
6.12.3 Nabestaanden in homicide cases
6.13 Private prosecution
6.14 Schadevergoeding
6.15 Slot
7 Duitsland – K. Lindenberg
7.1 Inleiding
7.2 Slachtofferrechten
7.2.1 De Privatkläger
7.2.2 De Nebenkläger
7.2.3 Het slachtoffer zonder bijzondere processuele status
7.3 Invoering van een tweefasenproces: een vervlogen discussie
7.3.1 Inleiding
7.3.2 Argumenten vóór en tegen een tweefasenproces
7.3.3 Nadere details over de discussie
7.3.4 Empirisch onderzoek betreffende een informeel tweefasenproces
7.3.5 Behoud van het éénfaseproces
8 Zweden – K. Lindenberg
8.1 Inleiding
8.2 Slachtofferrechten
8.2.1 Ontwikkelingen
8.2.2 De algemene slachtofferstatus
8.2.3 Beklagrecht
8.2.4 Private aanklager
8.2.5 Benadeelde partij
8.2.6 Accessoire aanklager
8.3 Het strafproces en forensisch-psychiatrisch onderzoek
9 Conclusies – B.F. Keulen
9.1 Inleiding
9.2 Een uitgebreider spreekrecht voor slachtoffers
9.3 Het tweefasenproces en de beschikbaarheid van informatie
9.4 Het tweefasenproces en het recht op behandeling als onschuldige
9.5 Landenrapporten
9.6 De mogelijke vormgeving van een tweefasenproces
9.7 Alternatieven
Summary
Literatuur
Bijlage 1 Samenstelling begeleidingscommissie
Bijlage 2 Brief Slachtofferhulp
Bijlage 3 Brief NIFP
Bijlage 4 Interview Joost Huysmans (België)
Bijlage 5 Interview Philip Traest (België)
Bijlage 6 Interview Joachim Meese (België)